Retoryka - etyka komunikacji

Nauczanie ortografii – rola umiejętności skupienia uwagi i doskonalenia pamięci

W szkole XXI wieku, w dobie komputerów, internetu i kolejnych reform programowych, ortografia staje się dużym problemem nie tylko dla uczniów mających trudności w nauce. Z moich wieloletnich obserwacji wynika, że trudności z pisownią mają także uczniowie o dużych możliwościach intelektualnych, nawet uczestnicy konkursów polonistycznych. I mimo zapisu w podstawie programowej kształcenia ogólnego, że za kształcenie języka (ortografię, interpunkcję) odpowiadają nie tylko poloniści ale także wszyscy nauczyciele.

Przeczytaj całość

Klasyfikacja błędów interpunkcyjnych

Poniższa klasyfikacją jest propozycją autorską. Dotyczy tylko najważniejszych odstępstw od obowiązujących przepisów interpunkcyjnych. Przypominam, że odstępstwo takie może polegać na: pominięciu znaku interpunkcyjnego (dalej stosuję skrót Zl), postawieniu zbędnego Zl albo postawieniu innego (niepoprawnego w tej pozycji) Zl.

Przeczytaj całość

Dzieje rzeczownika Idiota

Wyrazem idiota (idiotka) posługujemy się współcześnie chyba zbyt często, co wynika  z ogólnego upadku obyczajów (tak twierdzi wiele osób). Chodzi tu przy tym, oczywiście, o potoczne (i obraźliwe) znaczenie tego słowa: ‘człowiek ograniczony, bezmyślny, naiwny, pozbawiony wyobraźni, głupiec, bałwań, dureń’.

Przeczytaj całość

O wakacjach, feriach, a także o urlopie

Prof. dr hab. Jerzy Podracki, Uniwersytet Warszawski Pod koniec roku szkolnego zaczynamy myśleć oczywiście o wakacjach; owe oczekiwania są zarówno nauczycieli jak i uczniów. Pod tym względem we wszystkich szkołach panuje jednomyślność i równość. Obie strony procesu dydaktycznego marzą przy tym o ‘uwolnieniu, oswobodzeniu, zwolnieniu (od obowiązków)’, takie bowiem jest też znaczenie pierwowzoru łacińskiego: vacatio […]

Przeczytaj całość

„Masz mnie za hetkę-pętelkę?”

Połączenie dwóch wyrazów w tytułowym pytaniu (także w postaci mianownika: hetka-pętelka) nie jest współcześnie zbyt często spotykane, dlatego jego znaczenie jest mało znane (sprawdziłem to wśród znajomych i studentów). Określa się je w słowniku jako „potoczne” i definiuje następująco: ‘ktoś mało znaczący, ubogi, byle kto’.

Przeczytaj całość

O poprawności nazw pór dnia i nocy

W tym artykule chciałbym omówić wyrazy i wyrażenia określające czas (kiedy): dzień, noc, pory dnia. Konstrukcjami językowymi z tymi słowami posługujemy się bardzo często, właściwie na co dzień (pisane rozdzielnie), a jednak nierzadko mamy wątpliwości. m.in. z powodu występowania licznych form obocznych.   

Przeczytaj całość

W gospodarstwie mowy polskiej

Język to byt o trudnym do zdefiniowania statusie ontologicznym, jest zarówno fizyczny (mowa; głoski to przecież dźwięki jako zjawiska fizyczne, fale dźwiękowe odbierane słuchem), jak i umysłowym (program w naszym umyśle, pozwalający tworzyć komunikaty).

Istnieją próby ujmowania natury języka w kategoriach różnych metaforycznych porównań i analogii. Wiemy, że metafora to zdolność naszego myślenia, a w konsekwencji tworzenia wyrażeń językowych, która pozwala ujmować przez umysł to co trudniejsze, bardziej abstrakcyjne, nienamacalne w kategoriach pojęć bliższych doświadczeniu, czyli tego co konkretne, namacalne, fizyczne, poznawalne zmysłami.

Przeczytaj całość

Przyimki w i na w połączeniu z nazwami geograficznymi i etnicznymi

Przyimek – według szkolnych opisów – to nieodmienna i niesamodzielna część mowy. Przyimki nie mają samodzielnych znaczeń i w wypowiedzeniu wchodzą w skład różnych części zdania, choć same nie stanowią oddzielnych części zdania.

Wskazują najczęściej na relacje przestrzenne (nad głową, po stole, zza rogu), czasowe(przed południem, w czwartek, za tydzień), przyczynowe (ze strachu, od przeciągów).

Przeczytaj całość

Retoryka na dziś

Inventio, dispositio, memoria, elocutio, actio – to terminy z klasycznej retoryki, które brzmią muzealnie, jednak ciągle są żywe, chociaż pod zmienionymi nazwami. Wykazał to profesor Andrzej Waśko podczas szkolenia online dla polonistów, które odbyło się 25 listopada 2020r.

Przeczytaj całość