prof. dr hab. Jerzy Podracki UW
Poniższa klasyfikacją jest propozycją autorską. Dotyczy tylko najważniejszych odstępstw od obowiązujących przepisów interpunkcyjnych. Przypominam, że odstępstwo takie może polegać na: pominięciu znaku interpunkcyjnego (dalej stosuję skrót Zl), postawieniu zbędnego Zl albo postawieniu innego (niepoprawnego w tej pozycji) Zl.
Przyjąłem podział na dwie kategorie błędów, które należy oceniać: błędy rażące i błędy drugorzędne. Nie uwzględniam tutaj usterek w przestankowaniu, chociaż duża ich liczba powinna również mieć wpływ na końcową ocenę. Nie wprowadzam tu przeliczenia na punkty (lepiej to zrobi CKE). Proponuję jedynie, by trzy drugorzędne błędy interpunkcyjne potraktować jak jeden błąd rażący. Z natury rzeczy najwięcej kategorii i klas błędów dotyczy stawiania (bądź niestawiania) przecinka i kropki.
Przykłady (wersji niepoprawnej i ewentualnie poprawnej) podaję wtedy, gdy jest to, moim zdaniem, merytorycznie i dydaktycznie uzasadnione. Znak wykrzyknienia w nawiasie okrągłym przed przykładem (przykładami), czyli (!), oznacza przykłady błędów; nawias kwadratowy z Zl sygnalizuje błędne zastosowanie znaku, natomiast nawias kwadratowy „pusty” – brak dolnego Zl. Przykładowo: [,] – niepoprawnie postawiony przecinek, [.] – niepoprawnie postawiona kropka, [] – brak wymienionego Zl
| Lp | Rodzaj błędu | Przykład |
|---|---|---|
| 1. | Postawienie jakiegokolwiek Zl na początku wiersza | |
| 2. | Brak Zl (głównie: kropki, wykrzyknika, pytajnika) na końcu wypowiedzenia pojedynczego lub złożonego | |
| 3. | Pominięcie przecinka w wypowiedzeniu złożonym, w którym części składowe są połączone bezpośrednio | (!) On idzie do kina [ ] ja zostaję w domu (!) nie uważał na lekcji [ ] teraz ma za dużo pracy. |
| 4. | Pominięcie przecinka w wypowiedzeniu złożonym podrzędnie – przed spójnikiem (również z przyimkiem), zaimkiem, a także przed częścią nadrzędną | (!) Idź tam, dokąd ci każą. (!) Nie wiem [ ] co robić. (!) Ponieważ jest chory [ ] pozostał w domu. (!) Dostał rower [ ] o jakim marzył. |
| 5. | Pominięcie przecinka przed imiesłowem zakończonym na –ąc, -szy | (!) Szedł [ ] kulejąc. (!) Męczysz wzrok [ ] patrząc z bliska w telewizor. (!) Odpocząwszy [ ] zabrał się do pracy. |
| 6. | Pominięcie pierwszego przecinka (lub obu) w wypowiedzeniu złożonym podrzędnie z częścią składową wplecioną (z tzw. zdaniem wtrąconym) | (!) Auto [ ] które oglądał, było za drogie. (!) Auto [ ] które oglądał [ ] było za drogie |
| 7. | W wypowiedzeniu złożonym współrzędnie – pomi-nięcie przecinka przed spójnikiem przeciwstawnymi, wynikowymi, synonimicznymi (czyli włącznymi) np. ale, lecz, jednak; więc, dlatego; czyli tego jest, to znaczy, a także postawienie przecinka przed spójnikami łącznymi, rozłącznymi, wyłączającymi, np. i, oraz; albo, lub, ani, ni. Te same przepisy obowiązują w wypowiedzeniu pojedynczym – między składnikami połączonymi spójnikami | (!) Miłe złego początki [ ] lecz koniec żałosny. (!) Ma zbyt mało czasu [ ] więc się spieszy. (!) Przyjdę jutro [ ] czyli oczekuj mnie w sobotę. (!) Robi błędy [,] nie przyznaje się do nich. (!) Nie napisał pracy [,] ani nie odpoczął. (!) Wyjedzie pojutrze [,] albo dopiero ruszy w przyszłym tygodniu. (!) Ubiera się skromnie [ ] ale elegancko. (!) Pisze piórem [,] i długopisem. |
| 8. | Pominięcie przecinka w zdaniu złożonym porów-nawczym | (!) Jest mądrzejszy [ ] niż myślałem. |
| 9. | Postawienie dwukropka, przecinka lub średnika po skrócie, po którym należy postawić kropkę; także po takim skrócie, po którym kropki się nie stawia | (!) np. [:] prof. [;] itd [ ,]zamiast: np., prof., cdn. (!) nr [:], wg [;], dr [,], zamiast: nr, wg, dr |
| 10. | Brak kropki po skrócie, po którym należy ją postawić, lub przestawienie kropki po skrócie, po którym jej się nie stawia | (!) np [ ] prof. [ ] cdn [ ], zamiast: mgr, nr, wg, zł, sin |
| 11. | Brak przecinka między jednorodnymi (równorzędnymi) składnikami (częściami zdania) szeregu, którego części składowe nie są połączone spójnikami, a także brak przecinka między składnikami powtórzonymi | (!) Polacy [ ] Niemcy [ ] Ukraińcy poznają się coraz lepiej. (!) Kupiła w sklepie mąkę [ ] cukier [ ] oraz inne Produkty. (!) Ona jest piękna [ ] fascynująca [ ] niedostępna [ ]. (!) Pracowity [ spokojny uczeń powinien być lubiany. (!) Opowiadała o wszystkim długo [ ] długo. (!) Złapał wielką [ ] wielką rybę. |
| 12. | Brak dwukropka przed przytoczeniem cudzych lub własnych słów | (!) Pamiętamy zalecenie Mickiewicza [ ] „Mierz siły na zamiary”. (!) Adam Asnyk słusznie zauważył [ ] „Tacy poeci jaka jest publiczność!”. |
| 13. | Brak dwukropka przy wymienianiu tytułu dzieła, nazwy, terminu, jeżeli nie są one w tekście w inny sposób wyróżnione (np. kursywą czy cudzysłowem) | (!) Kilkakrotnie czytał powieści Sienkiewicza [ ] Potop, Ogniem i mieczem, Pana Wołodyjowskiego, Krzyżaków. (!) Wyraz [ ] nauka jest wyrazem polskim, a nie Obcym. |
| 14. | Brak myślnika (otwierającego i zamykającego), ujmującego wyrazy lub wypowiedzenia wtrącone. Uwaga: tę samą funkcję pełnią nawiasy albo przecinki | (!) Twoje dowcipy [ ] wybacz [ ] wcale mnie nie bawią. (!) Nasza szkoła [ ] ta nowa [ ] jest najładniejsza w Mieście. |
| 15. | Brak myślników (lub myślnika) wydzielających człony wtrącone w cytowany tekst oraz tekst odautorski w partiach dialogowych | (!) O ile chodzi o pochodzenie wyrazu chłop [ ] pisze Witold Doroszewski [ ] to pierwotnie była to nazwa człowieka niewolnego. (!) Litwo, uroczy kraju, kochanko Polaków [ ] Pisał Stanisław Wyspiański. |
| 16. | Brak cudzysłowu w tytułach publikacji, cytowanych wyrazach, zdaniach i wyrażeniach, jeżeli nie są one wyróżnione inaczej (np. kursywą) | (!) Przeczytał artykuł Adama Grzeszaka pt. [ ] Iwan i gazrurka, zamieszczony w Polityce [ ]. (!) Piłeś nie jedź! Jedziesz nie pij! [ ] to hasło obowiązujące każdego kierowcę. |
Przedruk z czasopisma Polski w Praktyce, styczeń 2009r.
