Maria Gudro-Homicka
Pojęcie oceny szkolnej. Rozważając problem oceniania, najtrudniejszego etapu pracy nauczyciela z uczniem, warto zacząć od zdefiniowania oceny szkolnej. .Jak pisze prof. Bolesław Niemierko (Między oceną a dydaktyką szkolną, …s. 57) ,,ocena szkolna jest informacją o wyniku kształcenia wraz z komentarzem dotyczącym tego wyniku.
Komentarz dotyczy przede wszystkim:
- warunków uczenia się,
- sposobu uzyskania informacji o wyniku oraz poprawnej interpretacji wyniku,
- sposobu wykorzystania tej informacji w toku dalszego uczenia się.
Komentarz do wyniku kształcenia musi być określony jako informacja o ważnych okolicznościach oraz jako opinia autora wypowiedzi, nie jako pełne wyjaśnienie przyczyn i skutków danego wyniku kształcenia. A więc ocena szkolna zawiera elementy w pewnym stopniu zobiektywizowane i elementy subiektywne.
Stopień szkolny jest symbolem spełnienia określonych wymagań programowych. Stopnie szkolne są ramowo zdefiniowane w rozporządzeniu MEiN w sprawie oceniania i klasyfikowania, promowania.
Ocenianie osiągnięć edukacyjnych polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej oraz programów nauczania uwzględniających wymagania podstawy programowej.
Ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu:
- informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz postępach w tym zakresie,
- udzielanie uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu rozwoju,
- motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu, dostarczenie rodzicom (prawnym opiekunom) i informacji o postępach, trudnościach w nauce, zachowaniu oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia,
- umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje:
- formułowanie przez nauczycieli wymagań niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych (semestralnych) ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych,
- ustalanie kryteriów oceniania zachowania,
- ocenianie bieżące i ustalanie śródrocznych i rocznych (semestralnych) ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz śródrocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, według skali i w formach przyjętych w danej szkole.
Ocenianie wspierające:
Współczesne ocenianie to ocenianie wspierające, oparte na następujących zasadach:
- polega na obserwacji rozwoju ucznia,
- odbywa się na bieżąco,
Stosuje się dostępne metody jak obserwacja, rozmowa, różne rodzaje prac – wypowiedzi ustne, sprawdziany pisemne, referat, projekt, czytanie ze zrozumieniem, czytanie głośne z odpowiednią dykcją, akcentowaniem, recytacja, - sposoby notowania wyników ucznia są wybrane przez szkołę lub nauczyciela, pozwalają opisać różne aspekty szkolnej kariery ucznia,
- przynosi korzyści uczniom i nauczycielom, a także rodzicom.
Nauczyciel po zapoznaniu się z rozporządzeniem w sprawie oceniania, podstawy programowej, programu języka polskiego, po przygotowaniu materiału programowego, po wybraniu metod nauczania, uwzględnieniu zasad nauczania, po etapie nauczania ocenia to, czego nauczył.
Ocenianie jest więc integralną częścią procesu uczenia się, a nie nauką na stopień szkolny. Nauczyciel powinien stosować zadania traktujące przedmiot holistycznie. Należy wiedzę traktować interdyscyplinarnie i podczas oceniania stosować różne sposoby gromadzenia informacji o uczniu. Cały proces kształcenia, również osiągnięcia uczniów, poddawany jest ocenie.
Aby nauczyciel dobrze oceniał postępy uczniów w nauce, powinien znać doskonale pomiar dydaktyczny, opracować wspólnie z uczniami kryteria oceny każdego działania uczniów, umiejętnie wybrać treści nauczania do oceny, określić poziom wymagań. W każdym kryterium oceny powinny znaleźć się wszystkie poziomy wymagań, (poziom konieczny, podstawowy, rozszerzający, dopełniający, wykraczający); w przełożeniu na stopnie każdy sprawdzian wiedzy ma zawierać zadania na poziomie dwójki, trójki, czwórki i piątki. Ponadto może być dodane zadanie na szóstkę.
Trzeba pamiętać, że nie wszystko, czego uczeń doświadcza na lekcji podlega ocenie i o tym nauczyciel informuje na początku lekcji. W planie wynikowym nauczyciel powinien zaznaczyć, które partie wiedzy będą oceniane na danej lekcji i jakie kryteria będą użyte, aby ocenić wiedzę i umiejętności ucznia, jego drogę do wiedzy i umiejętności.
Nierzadko zdarza się, że duży procent uczniów otrzymuje ze sprawdzianów pisemnych stopień niedostateczny. To nie jest porażka uczniów, tylko nauczyciela. W takich przypadkach nauczyciel źle zaplanował sprawdzanie wiedzy i umiejętności uczniów, proponując im zadania z jednego poziomu wymagań, np. zadania tylko na poziomie rozszerzonym, lub tylko na poziomie dopełniającym.
Nauczyciel mistrz uczy przede wszystkim umiejętności, które uczeń wykorzysta w życiu.
Niestety, coraz częściej się zdarza, że sprawdza się w szkole definicje wyuczone na pamięć, bez poparcia ćwiczeniami i nauką umiejętności. Na każdej lekcji jest podawana inna wiedza z podręcznika i zaliczanie jej bez powtarzania.
Nauczyciel, planując lekcję, stojąc przed uczniem, powinien myśleć o tym, czego się jego uczeń nauczy na tej lekcji, jakie nabędzie umiejętności, ile lekcji trzeba przeznaczyć na nauczenie i utrwalenie wiedzy i umiejętności, do czego ta wiedza będzie mu potrzebna. Podręcznik ( to, co pod ręką) jest tylko jedną z pomocy naukowych na lekcji, służy do wybrania wspólnego tekstu na lekcji. Kreatywny nauczyciel nie potrzebuje nawet podręcznika, gdy ma dobrze opracowany program nauczania języka polskiego zawierający wiedzę z podstawy programowej i rzetelny, realny plan wynikowy.
Podstawowa zasada dla wszystkich nauczycieli:
Oceniaj to, czego nauczyłeś na lekcji. A nauczyć można tylko przez powtarzanie.
Przykłady kryteriów różnych form wypowiedzi:
Kryteria oceny listu:
Data -1 pkt (data to miejscowość, dzień, miesiąc, rok)
Nagłówek – 1 pkt
Zwrot do adresata – 1 pkt
cel pisania listu – 1 pkt
Zwroty grzecznościowe – 1 pkt
Zakończenie listu – 1pkt
Rozmieszczenie tekstu – 1 pkt
Estetyka pisma – 1pkt
Podpis -1 pkt
Kryteria oceny zaproszenia:
Data – 1 pkt
Adresat zaproszenie – 1 pkt
Cel wypowiedzi – 1 pkt
Miejsce spotkania – 1 pkt
Rozmieszczenie tekstu – 1 pkt
Podpis – 1 pkt
Estetyka pisma – 1 pkt
Kryteria oceny opowiadania:
Tytuł opowiadania – pkt
Wstęp, rozwinięcie, zakończenie – 1 pkt
Jedność czasu – 1 pkt
Zawiązanie akcji – 1 pkt
Rozwój akcji – 1 pkt
Punkt kulminacyjny – 1 pkt
Użycie dialogu, lub opisu przeżyć, opisu bohatera, krajobrazu – 1 pkt
Bogactwo słownictwa – 1 pkt
Akapity – 1 pkt
Ciekawa fabuła – 1 pkt
Język, ortografia, interpunkcja – 1 pkt
Estetyka pisma – 1 pkt
Kryteria charakterystyki postaci:
Planowanie opisu – 1 pkt
Zapoznanie z postacią – 1 pkt
Wygląd – 1 pkt
Wykształcenie – 1 pkt
Zainteresowania – 1 pkt
Charakter – 1 pkt
Stosunek do otoczenia – 1 pkt
Ocena postaci – 1 pkt
Zastosowanie słownictwa opisującego -1 pkt
Zastosowanie środków stylistycznych – 1 pkt
Oryginalność opisu – 1 pkt
Rozmieszczenie tekstu – 1 pkt
Estetyka pisma – 1 pkt
Kryteria oceny głośnego czytania:
Wyraźne czytanie – 1 pkt
Odpowiednia wymowa końcówek wyrazów – 1 pkt
Odpowiednie akcentowanie wyrazowe i zdaniowe – 1 pkt
Zwracanie uwagi na interpunkcje – 1 pkt
Modulowanie głosu – 1 pkt
Kontakt wzrokowy ze słuchaczami – 1 pkt
Zainteresowanie słuchaczy – 1 pkt
Kryteria recytacji:
Wybranie utworu – 1 pkt
Rozumienie tekstu -1 pkt
Znajomość tekstu – 1 pkt
Prezentacja na scenie – 1 pkt
Poprawna wymowa 1 pkt
Ogólne wrażenie -1 pkt
