Marta Mirgos
PORADNIK
Zamiast wielu kartkówek wybierzmy metodę projektu
Retoryka jest sztuką i teorią wygłaszania mów, ale także wyszukanym sposobem mówienia*.Umiejętności retoryczne mówią nam o obyciu człowieka, często o jego wykształceniu, kulturze oraz umiejętności argumentowania
Sztuka dyskursu słownego jest obecna w pracy z uczniami w szkole od najmłodszych lat, chociaż wygląda to różnie w zależności od etapu kształcenia. W wyższych klasach wprowadza się debaty klasowe, symulowane rozprawy sądowe dotyczące wymierzenia „kary” danej postaci lub obrony bohatera literackiego. Nauczyciele uczą pisania przemówienia, które jest typowym gatunkiem retorycznym. Te formy dają możliwość sprawdzenia sztuki argumentowania, a przede wszystkim jej wdrożenia i praktykowania. Wówczas uczniowie mają możliwość przedstawiania swoich poglądów na temat literatury i innych zagadnień. Podczas lekcji języka polskiego piszą interpretacje różnych tekstów kultury. Chcąc przekonać do swoich wniosków, muszą użyć odpowiednich argumentów, odwołać się do omawianych treści, wskazać m. in. zależności między tworem kultury a biografią twórcy lub inne połączenia, które będą przekonywać słuchaczy do danego stwierdzenia.
Planując pracę, która ma dotyczyć omawiania lektury, nauczyciel powinien wykazać się elastycznością i kreatywnością. Nie ma konieczności robienia wielu kartkówek sprawdzających wiedzę o tekście. Można wykorzystać metodę projektu, prezentacji multimedialnej, wystawy, można również podzielić zadania między uczniów. W ten sposób wzbudza się poczucie odpowiedzialności za rzetelne wykonanie zadania i zaprezentowanie go grupie. Praca w grupach jest doskonałym sprawdzianem, czy uczniowie potrafią słuchać siebie nawzajem. Z pewnością metody aktywizujące sprawdzą się dużo bardziej niż metoda podawcza. Dają także możliwość różnych dyskusji na temat tekstu.
Dobrze zaplanowany tydzień pracy powinien umożliwiać uczenie ważnych umiejętności – np. czytania, mówienia, pisania, myślenia, komunikacji itp. Służyć temu będą odpowiedni dobór tematów i tekstów oraz zróżnicowanie metod. Jednak to od nauczyciela, jego otwartości i pomysłowości zależy efekt końcowy. Powinien on być krok przed uczniami, umieć ich zaskoczyć i sprawić, by chcieli uczestniczyć w lekcji. Wiele zadań można ze sobą łączyć, np. w danym tekście wyszukiwać środki stylistyczne, mówić o ich funkcji, argumentować postawę podmiotu lirycznego i podkreślać imiesłowy itp. W ciągu roku szkolnego możliwe jest wdrażanie i realizowanie tzw. innowacji, które skupiają się na pogłębianiu wiedzy na wybrany temat, np. kultury języka.
Odpowiednio zaplanowana lekcja mówienia, recytacji, argumentowania, wnioskowania powinna być poprzedzona wstępem oraz podaniem wzorcowych przykładów takiej umiejętności. Niezbędne będą także lekcje warsztatowe.
Uczenie mówienia, słuchania i myślenia nie jest łatwe. Aby uczniowie chcieli to realizować, niezbędne jest przekazanie im wiedzy na temat sposobów prezentowania treści, odwoływanie się do zasad kultury. Sprawdzą się tutaj filmy dydaktyczne, przedstawiające właściwy akt komunikacji. Retoryka stanowi jedno z podstawowych narzędzi komunikacyjnych, bo uczy prawidłowego myślenia. Jest sztuką o wysokim stopniu użyteczności społecznej. Dzięki niej można wyrażać siebie**. Podążanie za uczniami, dawanie im możliwości prezentowania własnych poglądów w mądry sposób, przekazywanie wiedzy za pomocą ciekawych metod gwarantują satysfakcję obu stron.
Artykuł opublikowany w nr 12 (23 marca 2022) w „Głosie nauczycielskim”
Marta Mirgos – nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej w Złotokłosie (wcześniej w gimnazjum), członkini komisji konkursów przedmiotowych i egzaminacyjnych, dwukrotna laureatka Konkursu „Nauczyciel z Klasą”, rzeczoznawca ds. podręczników kształcenia ogólnego do języka polskiego, egzaminator OKE w Warszawie, realizatorka innowacji pedagogicznej „Kultura języka na co dzień”
*Za: https://sjp.pwn.pl/slowniki/retoryka.html (dostęp: 01.05.2021)
**www.ore.edu.pl/wp-content/uploads/2018/03/podstawa-programowa-ksztalcenia-ogolnego-z-komentarzem.-szkola-podstawowa-jezyk-polski.pdf (dostęp: 01.05.2021)
