Marta Mirgos
WOKÓŁ EGZAMINÓW
Egzamin ósmoklasisty – ostatnia prosta!
Przepustka do wymarzonej szkoły
Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego odbył się w roku szkolnym 2022/2023r. 24maja. Został przeprowadzony na podstawie wymagań egzaminacyjnych*, które zawierają ograniczony zakres podstawy programowej
Egzamin trwał 120 minut. Za rozwiązanie zadań można było uzyskać maksymalnie 45 pkt (5 pkt mniej niż w latach ubiegłych), w tym:
część 1: czytanie ze zrozumieniem, argumentowanie, znajomość i rozumienie utworów literackich, interpretacja tekstów kultury, znajomość zasad i posługiwanie się poprawną polszczyzną – 25 pkt (ok. 20 zadań opartych na dwóch tekstach; ok. 50 proc. zadań otwartych),
część 2: wypracowanie – 20 pkt.
Uczeń wybiera temat wypracowania, decydując się na jedną z dwóch form wypowiedzi: rozprawkę albo opowiadanie. W wypracowaniu uczeń może odnieść się do dowolnej lektury obowiązkowej spełniającej warunki tematu. Lista lektur obowiązkowych będzie znajdować się w arkuszu.
Pamiętajmy: egzamin sprawdza umiejętności z zakresu kształcenia literackiego, kulturowego, językowego, tworzenia wypowiedzi i samokształcenia. Bardzo ważne jest to, aby zdawać sobie sprawę z zakresu tych wymagań.
Literatura
Czytając utwór literacki, uczeń powinien rozpoznać rodzaj literacki oraz określić jego cechy, powinien także znać gatunki literackie, np.: opowiadanie, mit, nowelę, tren, fraszkę, balladę, tragedię, komedię. Powinien umieć wnioskować, odczytywać przesłanie utworu, oceniać zdarzenia, postaci.
Z kolei podczas analizy wiersza niejednokrotnie uczniowie proszeni są o wypisanie środków stylistycznych oraz określenie ich funkcji w tekście, należy zatem powtórzyć znajomość pojęć podstawowych środków artystycznego wyrazu: porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, neologizm, inwokację, symbol, alegorię. Interpretując utwór literacki, uczeń powinien odwoływać się do uniwersalnych wartości, rozpoznawać problematykę, wykorzystywać potrzebne konteksty, np. biograficzny, historycznoliteracki, kulturowy. W arkuszach egzaminacyjnych niejednokrotnie pojawiają się pytania, w których uczniowie muszą rozpoznać styl językowy, jakim został napisany tekst. Może być on publicystyczny, popularnonaukowy, naukowy. Należy zwrócić uwagę na wytyczne tychże stylów. Do wybranych tekstów dołączane są obrazy, grafiki, fotografie. Uczeń powinien nabyć umiejętność odnajdywania nawiązania do wybranych dzieł sztuki oraz tradycyjnych wątków literackich i kulturowych, np. w komiksie, piosence.
Gramatyka
Należy powtórzyć podstawowe części mowy, części zdania oraz umieć wskazywać różnice między nimi, a także rozpoznawać funkcje ich cech gramatycznych w tekście. Kolejne działy gramatyki – słowotwórstwo, składnia – wymagają znajomości rozumienia zasad tworzenia wyrazów, rozpoznawania w tekście zdania pojedynczego rozwiniętego i nierozwiniętego, pojedynczego i złożonego współrzędnie i podrzędnie, rozróżniania wypowiedzeń wielokrotnie złożonych i rozumienia ich funkcji oraz znajdowania różnic między mową zależną i niezależną. Przystępując do egzaminu, uczeń powinien umieć rozpoznać słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu, np. terminy naukowe, kolokwializmy oraz określić ich funkcje w tekście. Używanie odpowiednich form gramatycznych imion, nazwisk, nazw miejscowych i mieszkańców przyda się także podczas pisania dłuższej formy wypowiedzi. Należy zwrócić uwagę na ćwiczenia związane z rozróżnianiem treści i zakresu znaczeniowego wyrazu oraz rozpoznawaniem stylu potocznego, urzędowego, artystycznego, naukowego i publicystycznego.
Z zakresu komunikacji językowej i kultury języka uczeń powinien znać pojęcia grzeczności językowej, normy językowej wzorcowej i użytkowej, znać pojęcie błędu językowego. Bardzo ważna jest też świadomość ortograficzna i interpunkcyjna, ponieważ dzięki nim nabywa się umiejętności wykorzystywania wiedzy o wymianie głosek w wyrazach pokrewnych oraz tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych, pisowni samogłosek ustnych i nosowych, spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych. W zakres tego wchodzi także znajomość pisowni wyrazów nieodmiennych i pisowni partykuły „nie” z różnymi częściami mowy, znajomość zasad pisania nazw własnych i pospolitych, poprawnego używania znaków interpunkcyjnych.
Krótkie formy wypowiedzi
Uczeń musi znać zasady tworzenia krótkich form wypowiedzi, np. zaproszenia, ogłoszenia, krótkiej notatki. Powinien także umieć przekształcić inny tekst, skrócić go, rozbudować i parafrazować.
Wypracowanie
Uczeń będzie miał do wyboru napisanie rozprawki lub opowiadania. Tworząc daną wypowiedź, będzie musiał pamiętać o zastosowaniu odpowiedniej dla tej formy gatunkowej kompozycji. Rozprawka ma ścisłe reguły kompozycyjne. Polega na rozważeniu pewnego problemu. W wypracowaniu należy postawić tezę lub hipotezę oraz napisać argumenty, które będą potwierdzać stwierdzenie napisane we wstępie. Wszystkie argumenty muszą tworzyć spójną całość. Każdy akapit musi być przeznaczony na oddzielny i wyodrębniony graficznie argument. W poleceniu będzie wskazane, do czego należy się odwołać – lektur obowiązkowych, innych tekstów, własnych doświadczeń.
W opowiadaniu uczeń stosuje narrację pierwszoosobową lub trzecioosobową. Należy wybrać czas opowiadania – przeszły lub teraźniejszy. Uczeń przedstawi wątek fantastyczny bądź realistyczny. W tej formie wypowiedzi mogą pojawić się dialogi. Natomiast jeśli w poleceniu będzie wprost powiedziane, aby ich użyć, to trzeba to zrobić. Elementem, który wzbogaca tę formę wypowiedzi, jest opis miejsca, osób, przeżyć wewnętrznych. Opowiadanie musi zawierać wstęp, rozwinięcie i zakończenie, musi także mieć tytuł.
Każde wypracowanie musi liczyć przynajmniej 200 słów.
Na zakończenie
Uczniowie pracują na swój wynik przez wiele lat, ponieważ egzamin sprawdza wszelkie umiejętności, które nabywane są już w pierwszych latach edukacji. Egzamin jest przepustką do wymarzonej szkoły, dlatego trzeba go traktować z odpowiednią rangą.
NOTKI
* Marta Mirgos – nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej w Złotokłosie, członkini komisji konkursów przedmiotowych i egzaminacyjnych, dwukrotna laureatka Konkursu „Nauczyciel z Klasą”, rzeczoznawca ds. podręczników do kształcenia ogólnego do języka polskiego, egzaminator OKE w Warszawie, realizatorka innowacji pedagogicznej „Kultura języka na co dzień”. Jest członkiem SNaP.
* Na podstawie: Wymagania na egzaminach ósmoklasisty i maturalnym – rozporządzenie podpisane – Ministerstwo Edukacji i Nauki – Portal Gov.pl (www.gov.pl), [dostęp: 04.04.2022 r.]
Artykuł opublikowany w nr 15 – 16 (13 – 20 kwietnia 2022) w „Głosie nauczycielskim”
Niezbędnik ósmoklasisty
Egzamin ósmoklasisty jest wydarzeniem, które wzbudza wiele emocji w młodym człowieku: strach, lęk, niepokój. Jak zatem poradzić sobie ze stresem? Jak umiejętnie rozplanować naukę? Udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na powyższe pytania nie jest proste. Przedstawię jednak wskazówki, które z pewnością ułatwią młodzieży otrzymanie wymarzonych wyników. Oto one:
1) Ucz się systematycznie – to klucz do sukcesu!
2) Pamiętaj, że nikt nie jest alfą i omegą.
3) Mierz siły na zamiary.
3) Nauka nie musi być nuda! Poszukaj odpowiedniej metody, która będzie dla Ciebie najlepsza. Jest ich wiele: mapy myśli, filmy edukacyjne, repetytoria.
4) Wykonuj jak najwięcej zadań typu egzaminacyjnego, przecież praktyka czyni mistrza!
Niezbędnik każdego ósmoklasisty:
- Powtórz gramatykę języka polskiego – na egzaminie jest kilka zadań, które wymagają umiejętności wykorzystania jej w praktyce.
- Posiadaj wiedzę o każdej lekturze. Opanuj problematykę, zwróć uwagę na najważniejszych bohaterów.
- Ćwicz umiejętne tworzenie wypowiedzi pisemnych, pamiętaj o wyznacznikach egzaminacyjnych. Rozprawka to nie wpis na Instagramie!
- Dużo czytaj. Egzamin wymaga umiejętności szybkiego przetwarzania informacji. Analizuj teksty i dochodź do odpowiednich konkluzji.
Postaraj się myśleć pozytywnie. Na pewno wiele się nauczyłeś i starałeś się przyswoić materiał. W dniu egzaminu zjedz dobre śniadanie, nie zapomnij o czarnym długopisie, dokumencie tożsamości, odpowiednim stroju i uśmiechu, który z pewnością doda Ci pewności siebie.
Patrycja Luterek – absolwentka Szkoły Podstawowej w Złotokłosie, uczennica II klasy LXX LO im. Aleksandra Kamińskiego w Warszawie, zdobywczyni III miejsca w Konkursie „O pióro Reymonta”, II miejsca w XVI Konkursie Literackim organizowanym przez Niepubliczne LO im R. Schumana Fundacji Primus w kategorii: twórczość własna.