Moderowanie debaty: Marta Mirgos
Wydarzenie odbyło się w dniu 07.12.2023, w siedzibie MSCDNu w Warszawie i miało charakter ogólnopolski. Patronat nad debatą objęli m.in.: ORE, Wydział Pedagogiczny UW, Pracownia Pedagogiczna im. prof. Ryszarda Więckowskiego, MSCDN, Centrum Edukacji Filmowej, Fundacja Języka Polskiego, ZLP, Strona int. Inspiracjepolonistyczne.pl Organizatorem debaty była Pracownia Pedagogiczna im. prof. Ryszarda Więckowskiego, a moderowała ją Marta Mirgos, nauczycielka języka polskiego, przewodnicząca Komisji Rewizyjnej SNaPu.
Debata przebiegała zgodnie z wcześniej ustalonym programem, a licznie zebrani w sali konferencyjnej uczestnicy mieli okazję wysłuchać zaproszonych na nią ośmioro panelistów. Jako pierwsza zabrała głos pani Dorota Dziamska, reprezentująca Pracownię Pedagogiczną im. prof. Ryszarda Więckowskiego (edukacja wczesnoszkolna); następnie prof. dr hab. Andrzej Waśko z UJ, dydaktyk i wykładowca na wydziale Filologii Polskiej ze specjalnością nauczycielską; pani Małgorzata Wróblewska, ekspert w Instytucie Języka Polskiego im. Maksymiliana Marii Kolbego w Warszawie; pani Maria Gudro – Homicka, nauczycielka, wieloletnia przewodnicząca SNaP, inicjatorka strony inspiracjepolonistyczne.pl, autorka publikacji metodycznych; pan Antoni Buchała, profesor oświaty, polonista, wicedyrektor szkoły, autor wielu publikacji naukowych dotyczących m.in. lektur szkolnych; Łukasz Faliszek (poruszył problem kryteriów oceniania w szkole); Katarzyna Sobolewska, dyrektor szkoły (w gminie Piaseczno); Hanna Kułakowska Michalak, przedstawicielka Samorządu w Piasecznie.
Po prezentacji wszystkich wystąpień, za które zebrani dziękowali często gromkimi brawami, odbyła się dyskusja na temat przedstawionych problemów, związanych, jak się okazało, nie tylko ze współczesnym przygotowaniem nauczyciela do pracy. Wśród uczestników debaty pojawili się reprezentanci wszystkich środowisk, którym na sercu leży dobro oświaty w Polsce: nauczyciele, pedagodzy, psychologowie, dyrektorzy szkół, rodzice, przedstawiciele ośrodków metodycznych w kraju, przedstawiciel CKE, działacze samorządowi, członkowie stowarzyszeń i fundacji związanych z oświatą, m.in. fundacja Edukacja na nowo, etc. Tak licznie zgromadzona reprezentacja ludzi zainteresowanych żywo problemami nauczania i wychowania jasno wskazuje na potrzebę i konieczność organizowania tego typu debat oraz działania oddolnego, które, miejmy nadzieję, zmieni i poprawi kondycję oświaty w Polsce.
Sympatyczną niespodzianką w trakcie debaty był krótki muzyczny występ prof. Stanisława Górki, aktora i wykładowcy Akademii Teatralnej w Warszawie, w czasie którego usłyszeliśmy m.in. utwory Jacka Kaczmarskiego: „Źródło” i znane wszystkim uczestnikom „Mury”.
Nie sposób w krótkim sprawozdaniu przedstawić wszystkich wniosków i refleksji na temat poruszonych w debacie zagadnień, dlatego z konieczności trzeba się ograniczyć do najczęściej wyrażanych:
- Uczestnicy debaty postulowali „reformę oświaty bez reformy”, tzn. bez rewolucyjnych zmian, za to oczekują konstruktywnego dialogu z władzami i przyjęcia zgłoszonych przez nich zmian.
- Zwrócili uwagę na niewystarczający poziom kształcenia i przygotowania studentów specjalizacji nauczycielskiej na studiach wyższych do pracy w szkole, m.in. nierzetelny sposób realizowania przez nich praktyk studenckich w szkołach, stąd postulat przywrócenia Szkoły Ćwiczeń, w której studenci mogliby nabyć potrzebnego w tej dziedzinie doświadczenia przed pójściem do pracy oraz przywrócenia skasowanych ośrodków metodycznych dla nauczycieli, chcących doskonalić swoje umiejętności.
- Wykładowcy wyższych uczelni zwrócili z kolei uwagę na bardzo małe zainteresowanie studentów specjalnością nauczycielską i pedagogiką na studiach, stąd też brak konkurencji i niższe wymagania wobec studiujących. Za przyczynę tego stanu rzeczy uważa się m.in. obowiązujący na uczelniach system boloński i niezbyt atrakcyjną finansowo dla przyszłych nauczycieli pracę w szkole oraz utratę prestiżu społecznego tego zawodu.
- Pedagodzy zwracali uwagę na brak przedmiotu w programie studiów nauczycielskich, dotyczącego diagnozy rozwoju dziecka i jego fizjologicznych uwarunkowań, stąd sporo w szkołach, zwłaszcza podstawowych, źle przygotowanych do zawodu nauczyciela studentów.
- Metodycy wskazali na powszechne zjawisko braku: przygotowania studentów do pracy w szkole, znajomości przez nich metodyki nauczania przedmiotu, często też umiejętności komunikacyjnych, brak logiki, empatii, a nawet nieprzestrzegania etyki zawodowej. Zwrócili też uwagę na powszechną „testomanię” jako metodę pracy, brak planów nauczania i korzystanie wyłącznie z ćwiczeń w podręcznikach i wydawnictwach.
- Rodzice natomiast uznali za poważny problem zbytnie obciążenie uczniów w szkole przez nauczycieli pracami domowymi, ciągłymi sprawdzianami, testami, zbyt obszerną, ich zdaniem, podstawą programową, rywalizacją, głównie o oceny i stres, który jest ich konsekwencją.
- Nauczyciele natomiast zwracali uwagę na transformację w edukacji (m.in. prof. A. Buchała): powszechne zmiany w edukacji europejskiej dotyczące np. traktowania nauczania jak rozrywki, zabawy, utwierdzającej ucznia w niedojrzałości (tzn. też braku odpowiedzialności za naukę); niechęć do poznawania prawdy o świecie, często zbyt trudnej dla ucznia; zastąpienie intelektu inteligencją. Wpływ na te zjawiska mają m.in.: ogólny kryzys człowieka – rozpad rodziny, zanik potrzeby wyższych uczuć metafizycznych.
- Nauczyciele poruszyli także istotny problem likwidacji szkolnictwa specjalnego, zamykania placówek, w których dotąd uczyły się dzieci z różnymi dysfunkcjami i orzeczeniami o potrzebie nauczyciela wspomagającego. Powszechnie wiadomo, że od dłuższego czasu brakuje nauczycieli tej specjalności pedagogicznej zarówno w klasach integracyjnych jak i nielicznych szkołach specjalnych. Modny kierunek pedagogiki inkluzywnej (włączającej) nie rozwiąże problemu edukacji dzieci z dysfunkcjami, a często przysporzy im dodatkowych problemów i stresów, związanych z nauką w szkole z dziećmi zdrowymi.
- Wreszcie nauczyciele skarżyli się na ogrom biurokracji i „papierologii” w pracy w szkole, która skutecznie odstrasza młodych stażystów; na brak narzędzi, by egzekwować wymagania wobec uczniów (pretensje i roszczenia rodziców) i co za tym idzie ciągłe obniżanie poziomu kształcenia, przy ciągłej presji przygotowania wszystkich uczniów do egzaminów zewnętrznych oraz frustrujący problem utraty prestiżu społecznego zawodu nauczyciela, wynikający m.in. z niskich zarobków.
Podsumowując, wnioski dotyczyły głównie czterech postulatów: dobrego i rzetelnego przygotowania na studiach przyszłych nauczycieli, korekty (zmiany) podstawy programowej, dostosowanej do współczesnych wymagań edukacyjnych, godnych zarobków dla nauczycieli oraz odbudowania autorytetu i przywrócenia prestiżu społecznego zawodowi nauczyciela.
Na szczególną uwagę i uznanie zasługuje przede wszystkim fakt przygotowania tej debaty pro publiko bono, zarówno pod względem merytorycznym jak i formalnym, przez patronów i sponsorów debaty wymienionych w zaproszeniu. Miejsca na debatę użyczył dyrektor MSCDN-u, Jarosław Zaroń, jak zawsze gotowy sprostać największym wyzwaniom.
Na koniec, ogromne podziękowania należą się Marii Gudro – Homickiej, nie byłoby tej debaty bez udziału jej pomysłodawczyni, która dzięki niezwykłemu zaangażowaniu i autorytetowi, którym cieszy się w środowisku oświatowym, potrafiła przekonać do udziału w niej i zaprosić znakomitych panelistów. Słowa uznania i podziękowania należą się także Marcie Mirgos, która pomagała jej od początku w tym przedsięwzięciu i wspierała w trudnych chwilach oraz przygotowała program debaty i moderowała całe spotkanie, a także Dorocie Dziamskiej, która firmowała całe przedsięwzięcie.
Opracowała:
Bożena Mierzwiak
polonistka w LO Plastycznym w Warszawie
członek Komisji Rewizyjnej SNaPu
