Dydaktyka – zagubiony fragment szkoły. Jakiego nauczyciela potrzebują uczniowie?

Maria Gudro-Homicka

A. Studia nauczycielskie – wymagania stawiane kandydatom.

  • Kandydat zdaje test psychologiczny.
  • Uzasadnia wybór kierunku studiów.
  • Przedstawia w dowolnej formie swoje doświadczenie  w pracy z dziećmi i młodzieżą np. podczas kolonii, obozów, innych form wolontariatu.
  • Zdał maturę na przynajmniej 75%.
  • Poprawnie, wyraziście mówi w języku polskim i drugim języku. Jest dwujęzyczny.
  • Odznacza się kulturą osobistą.
  • Posługuje się technologią komputerową.

B. Oczekiwane umiejętności studentów kończących kształcenie pedagogiczne i rozpoczynający prace w szkole

  • Podczas studiów student odbywał praktyki w zakresie dydaktyki w szkołach ćwiczeń. Przedstawia dyrektorowi szkoły świadectwo ukończenia praktyki.
  • Zna etykę i kulturę słowa.  
  • Ma przedmioty; logika, psychologia rozwojowa dziecka, ocenianie.
  • Zna prawo oświatowe, ma świadomość, że ,,Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą, i opiekuńczą: (Karta nauczyciela).
  • Odpowiada za sukcesy uczniów w nauce, za pomoc w wychowaniui bezpieczeństwo ucznia w szkole.

Planowanie

  • Zna program szkoły i program wychowawczo – profilaktyczny
  • Do tych dwóch programów i do podstawy programowej tworzy  lub dostosowuje program nauczania.
  • Potrafi samodzielnie zaplanować pracę z uczniami, a więc:
    • analizuje rozporządzenie w sprawie podstawy programowej,
    • na jej podstawie pisze program nauczania lub korzysta z programu innych autorów.
  • Pisze samodzielnie (dla swoich uczniów) plan wynikowy lub plan metodyczny, uwzględniając możliwości percepcyjne, zainteresowania i potrzeby każdego ucznia, przydatność przekazywanej im wiedzy w życiu dorosłym, dostosowanie nabytych umiejętności uczniów do rzeczywistych sytuacji.
  • Plan ma być celowy, rzetelny, skuteczny w wychowaniu i nauczaniu, krótkoterminowy.
  • Plan obejmuje dwa poziomy wymagań: podstawowy i ponadpodstawowy; do planowania pracy w szkole służą tylko programy: program szkoły, program wychowawczo- profilaktyczny, program nauczania danego przedmiotu.

Nauczanie

Co z tego, że mamy XXI wiek i coraz lepsze techniczne cywilizacje, kiedy nie potrafimy dotrzeć do drugiego człowieka, a rozwój emocjonalny i duchowy większości ludzi pozostaje w epoce kamienia łupanego.

Woody Allen
  • Nauczyciel potrafi nawiązać kontakt z uczniami.
  • Każdy nauczyciel odpowiada za kształcenie języka polskiego, za etykę i kulturę słowa.
  • Nauczyciel jest przygotowany merytorycznie do nauczania przedmiotu.
  • Zna dydaktykę opartą na naukowych podstawach polskich i światowych metodyków.
  • Zna zasady nauczania, (poglądowości, świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie uczenia się  nauczania, trwałości i umiejętności,  dostępności (dostosowanie nauczania do możliwości percepcyjnych uczniów), stopniowania trudności: od łatwiejszego do trudniejszego, od znanego do nieznanego, od prostego do złożonego, od całości do szczegółu, zasada systematyczności.
  • Nauczyciel zna i wykorzystuje różne metody nauczania, odchodzi od encyklopedycznego przekazywania wiedzy na rzecz  rozwiązywania problemów, zadań
  • Planuje każdą lekcję.
  • Przez pierwsze trzy lata pisze konspekty lekcji.
  • Diagnozuje emocje uczniów, stosuje ćwiczenia wprowadzające dobrą  atmosferę, stwarza sytuacje wychowujące
  • Dąży do rozwoju osobowości ucznia, pragnie wychować człowieka przedsiębiorczego, twórczego, myślącego, mądrego, a jednocześnie wrażliwego i tolerancyjnego,
  • Na każdym przedmiocie uczy przede wszystkim czytania ze zrozumieniem, retoryki, myślenia, słuchania i formułowania własnych opinii, pracy w grupach, czyli umiejętności ponadprzedmiotowych, odpowiada za kształcenie języka, ortografię i interpunkcję.
  • Uczy holistycznie, uwzględniając: skupienie, wykorzystanie zmysłów, wyobraźnię, ruch, język, emocje i intelekt.
  • Koreluje i integruje treści programowe
  • Zachęca uczniów do wyrażania w każdej sytuacji dydaktycznej i wychowawczej swoich uczuć (zakłopotania, zmieszania, zdumienia) bez oceniania.
  • Wspiera samodzielność uczniów podczas rozwiązywania problemów,
  • Uznaje ich prawo do popełniania błędów.
  • Ma świadomość, że nauka to nie tylko przyswajanie wiedzy, ale otwarcie na nowe pomysły, projekty, inicjatywy.
  • Daje prawo uczniom do zdziwienia, poszukiwania nowych rozwiązań, do podejmowania decyzji, negocjowania.
  • Ma świadomość, że proces jest ważny a nie tylko efekt pracy uczniów.
  • Powinien czuć się podmiotowo i podmiotowo traktować swoich podopiecznych,
  • Określa jasno reguły relacji nauczyciel-uczeń.
  • Potrafi organizować sytuację dydaktyczno-wychowawczą, tak  aby zaktywizować wszystkich uczniów.
  • Umiejętnie zarządza własnymi emocjami, nie przenosi ich na sytuacje zawodowe.
  • Dostrzega talenty swoich uczniów i ich style uczenia się.
  • Szanuje wytwory ich pracy, wspiera  ich w działaniu indywidualnym i grupowym.
  • Dba o dobre samopoczucie uczniów, ale także o dyscyplinę pracy na lekcji, umiejętnie buduje dobrą atmosferę pracy w klasie i w szkole.
  • Rozumie zachowanie wychowanków.
  • Pozwala planować pracę, uwzględnia w pracy z uczniami ich zainteresowania, potrzeby, możliwości.
  • Dobiera i stosuje metody nauczania, które aktywizują uczniów i zachęcają do twórczej pracy.
  • Zna statut, prawo oświatowe, organizację procesu dydaktycznego i wychowawczego; potrafi uczyć wybranego przedmiotu.
  • Nie narzuca własnego punktu widzenia uczniom; diagnozuje ich wiedzę, umiejętności, postawę, emocje; zachęca do rozmowy, dyskusji, zadawania pytań, do analizowania, opiniowania, wnioskowania, uczy retoryki.
  • Wychowuje i uczy.
  • Uczy tak, aby uczeń miał satysfakcję z nauki.
  • Lubi swoją pracę i uczniów.
  • Daje uczniom radość uczenia się.
  • Nie skarży na swojego ucznia, wspólnie z nim rozwiązuje każdy problem.

Ocenianie

  • Nauczyciel ma na studiach przedmiot Ocenianie.
  • Nauczyciel zna pojęcie oceny szkolnej wg rozporządzenia w sprawie oceniania oraz metodyki opartej na podstawach (uwzględnienie warunków uczenia się, sposobu uzyskania informacji, sposobu wykorzystania tej informacji).
  • Zna funkcje oceniania – klasyfikującą i diagnostyczną.
  • Ustala z uczniami kryteria oceny różnych form wypowiedzi, np. czytania, pisania, słuchania, mówienia, recytacji, rozwiazywania zadań, pracy w grupach.
  • Zna poziomy wymagań, taksonomię celów.
  • Oceniając, widzi dziecko, jego możliwości, zainteresowania, potrzeby a nie dyrektora, kuratora, ministra.
  • Nie ulega testomanii.
  • Stosuje rożne sposoby oceniania.
  • Ocenia tylko to, czego nauczył

Wiedza to doświadczanie – wszystko inne to informacja

Albert Einstein

Wymagania w zakresie osobowości nauczyciela

  • Jest autorytetem, przewodnikiem dla ucznia.
  • Uznaje, że jego zawód to misja.
  • Panuje nad własnymi emocjami i emocjami uczniów.
  • Szanuje siebie i innych, przede wszystkim swoich uczniów, stosuje pochwały i rozmawia w cztery oczy o ich błędach w zachowaniu, traktuje wszystkich uczniów jednakowo, odkrywa talenty i ocenia sprawiedliwie.
  • Jest cierpliwy i konsekwentny, nie zawodzi w sytuacjach trudnych.
  • Jest uczciwy, żyje zgodnie z wartościami (prawda, dobro, piękno, odpowiedzialność za słowo, tolerancja).
  • Uczy się ustawicznie/ stale podnosi swoje kwalifikacje.
  • Dba o rozwój swojego warsztatu pracy, jest ciekawy świata, poszukujący.
  • Jest godny szacunku, zaufania, posiada  poważanie u uczniów, rodziców, społeczności lokalnej.
  • Indywidualnie rozmawia z uczniem o jego sukcesach i porażkach.
  • Ma świadomość czasu pracy; pracuje 40 godzin tygodniowo.
  • Przejawia postawę kulturotwórczą.